Religie deze eeuw: tussen herinnering en vergeving

Religie lijkt vandaag de dag bezig zichzelf opnieuw uit te vinden: minder georganiseerd, maar niet minder gemotiveerd; minder strak, maar niet minder verstrekkend. Het gezag van geestelijke leiders is sterk verminderd, maar de behoefte aan geestelijke leiding blijft. In mijn bijdrage wil ik een viertal begrippen voorstellen dat in een dergelijke leiding zou kunnen voorzien: retrospectie, herinnering, geheugen en vergeving. Deze begrippen verwijzen naar ons bewustzijn en zijn onvermoede diepten. Maar ze verwijzen ook naar de wereld daarbuiten, die al minstens zo afgrondelijk is. Zou het kunnen dat de peilloze diepte van mijn bewustzijn de aard van de wereld kan veranderen? Zou het zelfs kunnen dat ze het verleden kan veranderen? Als opmaat boven mijn lezing plaats ik een epigram van de 17^e-eeuwse mysticus Angelus Silesius: „Der Abgrund meines Geistes ruft immer mit Geschrei den Abgrund Gottes an: Sag, welcher tiefer sei?“ (De afgrond van mijn geest roept telkens onder luid geschreeuw de afgrond van God aan; zeg maar, welke dieper is?”